Festa da Istoria

Contra o 8 de setembro teñen lugar as festas maiores da Virxe do Portal. Constan estes festexos na documentación municipal, entre os anos 1693 e 1865. Duraban de 4 a 8 días e acudía á capital do Ribeiro xente de todo o reino de Galicia. Os concelleiros de a cabalo convidaban a todos a iren á Praza Maior para ver unha comedia que denominaban historia, ou “istoria”, por unha confusión ortográfica, aínda que na fala aseméllase á palabra “estoria” do galego medieval. O Concello pagaba ó autor e director da obra, así como os actores, reservándose o dereito a elixir as pezas que habían representar, o que demostra a importancia política e relixiosa dos contidos das “estorias”.

Leopoldo Meruéndano, alcalde de Ribadavia e historiador local, nacido en 1845, conta que os veciños de Ribadavia, en lugar das tradicionais loitas entre mouros e cristiáns, escenificaron nalgunha ocasión a batalla bíblica entre hebreos e filisteos, todos eles vestidos como personaxes do Antigo Testamento: cando Saúl, o primeiro rei de Israel, cae morto, o director da pantomima dicía, parafraseando o canto fúnebre do rei David: “Chorade fillos de Xerusalén, a morte de voso rei Saúl, maldito sexa o monte de Xelboé, no que caeu o unxido do Señor”. David, a pesar de ser perseguido por Saúl, chora a súa morte (Samuel, 1:17): toda unha metáfora daqueles conversos perseguidos polo Santo Oficio.

A Inquisición foi definitivamente abolida en 1834, o que facilitou a recuperación da memoria xudía e xudaizante de Ribadavia da man dos liberais e republicanos decimonónicos. Despois da revolución de 1868 e subseguinte Restauración, deixaron de facerse este tipo de “istorias” hebreas, que seguramente Meruéndano coñeceu… ata a primeira “Festa da Istoria” de 1989. Dende aquela, cada sábado anterior á Virxe do Portal, a xente de Ribadavia vístese de historia para representar a “istoria” do seu pasado medieval, xudeu e anti- inquisitorial.